Batı Karadeniz Bölgesinde ekonomik faaliyetleri belirleyen iki temel sektör bulunmaktadır. Bunlardan birincisi geçmişi 19. yüzyıl ortalarına uzanan madencilik, ikincisi ise demir-çelik sanayidir. Genel olarak bu iki sektöre bağımlı bir ekonomik yapıya sahip olan bölgede sektörel çeşitliliğin oluşturularak geliştirilmesi, yatırım ortamının iyileştirilmesi ve mevcut işletmelerin kapasite ve kabiliyetlerinin arttırılması büyük önem taşımaktadır.
Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüklerinden alınan 2022 yılı verilerine göre, bölgede toplamda 1.373 sanayi tesisi bulunmaktadır. Bu tesislerin yüzde 49,5'i Zonguldak'ta, yüzde 32,6'sı Karabük'te ve yüzde 18'i Bartın'da yer almaktadır. En fazla sanayi tesisi olan ilçeler sırasıyla Karabük Merkez (215 tesis), Kdz. Ereğli (203 tesis), Bartın merkez (191 tesis), Çaycuma (160 tesis) ve Safranbolu (138 tesis) şeklinde sıralanmaktadır. Diğer yandan, Ovacık, Amasra, Eflani, Ulus ve Kozlu ilçelerinde ise görece az sayıda sanayi tesisi bulunmaktadır.
Bölgedeki sanayi tesislerinde 67.357 kişi istihdam edilmektedir. İstihdam edilenlerin yaklaşık yüzde 57,6’sı Zonguldak’ta, yüzde 24,4’ü Karabük’te ve yüzde 18,01’i ise Bartın’da bulunmaktadır. İstihdam sayısı bakımından öne çıkan ilçeler sırasıyla şu şekildedir: Kdz. Ereğli (15.518 kişi), Karabük Merkez (12.322 kişi), Bartın Merkez (10.343 kişi), Kilimli (6.352 kişi), Çaycuma (5.676 kişi) ve Zonguldak Merkez (3.560 kişi). Kdz. Ereğli, Karabük Merkez ve Bartın Merkez ilçeleri sanayi tesisi ve istihdam sayısı bakımından öne çıkan ilçelerdir.
Bölgede faaliyet gösteren sanayi işletmelerinin çoğunluğu ülke geneline paralel olarak mikro ve küçük ölçeklidir. Mikro ölçekli işletmelerin oranı Bartın ve Zonguldak’ta ülke ortalamasının altında iken küçük, orta ve büyük işletmelerin oranlarının ülke ortalamalarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Karabük’te ise mikro, orta ve büyük ölçekli işletmeler Türkiye ortalamasının üzerinde iken küçük ölçekli işletmeler Türkiye ortalamasının altındadır. Bölge geneli için işletmelerin yaklaşık yüzde 85’inin mikro ve küçük ölçekli işletmelerden olup orta ve büyük ölçekli işletme oranları ülke ortalamasının üzerindedir. Bu durum, bölgede madencilik, demir-çelik ve orman ürünleri ile ilgili sektörlerin öne çıkmasıyla ilişkilendirilebilir.
Zonguldak ili sektörel dağılım verileri incelendiğinde, madencilik ve demir-çelik sektörlerindeki işletmelerin sayısı dikkat çekmektedir. Kömür çıkarılması ile diğer madencilik ve taş ocakçılığı sektörlerindeki işletme sayısı, Zonguldak'ın geleneksel madencilik faaliyetlerindeki belirgin konumunu yansıtmaktadır. İldeki demir çelik üretim altyapısı özellikle ana metal sanayi, fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine teçhizatı hariç) ve başka yerde sınıflandırılmamış makine ekipmanı imalatı gibi sektörlerde etkilidir ve bu durum işletme sayılarına da yansımıştır. Ayrıca ilin zengin orman varlığı ağaç ve ağaç ürünleri ile mobilya imalatı gibi sektörlerde işletme sayısına yansıdığı görülmektedir. Gıda ürünleri ile kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı ise ilin öne çıkan diğer sektörleridir.
Karabük ili işletme sayıları incelendiğinde Zonguldak iline benzer şekilde demir çelik ile bağlantılı sektörler olan ana metal sanayi, fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine teçhizatı hariç) ve başka yerde sınıflandırılmamış makine ekipman imalatı sektörleri öne çıkmaktadır. Ayrıca, Karabük ilinin ülkemizde oransal olarak en yüksek orman varlığına sahip olması dolayısıyla ilde ağaç ve ağaç ürünleri imalatı ile mobilya imalatı sektörleri de işletme sayısı bakımından dikkat çekmektedir. Gıda ürünleri imalatı, diğer madencilik ve taş ocakçılığı ile giyim eşyalarının imalatı sektörleri ilin önde gelen diğer sektörleridir.
Bartın ilindeki işletme sayılarına bakıldığında ise diğer illerde olduğu gibi orman varlığına bağlı olarak ağaç ve ağaç ürünleri imalatı ile mobilya imalatı sektörlerinin Bartın’da da öne çıktığı görülmektedir. Buna ek olarak gıda ürünleri, giyim eşyaları, diğer ulaşım araçları ve diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı sektörleri Bartın’ın yüksek işletme sayısına sahip diğer sektörleridir.
Özet olarak, TR81 Bölgesi'nde işletme sayıları bakımından madencilik, demir çelik bağlantılı sektörler ve orman endüstrisi bağlantılı sektörlere ek olarak gıda ürünlerinin imalatı, tekstil ve giyim eşyası imalatı ve kısmen diğer ulaşım araçlarının imalatının öne çıktığı söylenebilir. Bölgede yer alan TTK, Erdemir ve Kardemir gibi entegre demir çelik tesisleri, taşkömürü varlığı ile geniş orman örtüsünün bu dağılımda etkili olduğu değerlendirilmektedir.
Küreselleşmeye bağlı olarak değişen zaman-mekân algısı uyarınca işletmeler tarafından gerçekleştirilen doğrudan sermaye yatırımlarında artış yaşanmaya başlanmıştır. Büyük ve çok uluslu işletmeler tarafından gerçekleştirilen doğrudan yabancı yatırımlar ve ulusal yatırımlarda, yatırımın hayata geçirileceği bölgenin rekabet edebilirlik düzeyinin yüksek olması beklenmektedir. Zira bir bölgenin yatırım amaçlı tercih edilebilmesi için ulaşılabilirlik düzeyinin yüksek olmasının yanı sıra hammadde kaynaklarına yakın olması, lojistik olanaklarının gelişmiş ve beşeri sermayesinin yetkin olması gerekmektedir.
Batı Karadeniz Bölgesinin yatırım ekosistemi açısından sahip olduğu avantajlar şu şekilde sıralanabilir.
Enerji Kaynaklarına Yakınlık ve Üretim Kapasitesi; Batı Karadeniz Bölgesi mevcut kurulu tesisleri, bölgede planlanan yatırımlar ve enerji kaynaklarına yakınlık bakımından enerji sektöründe önemli bir aktördür. Bölgede elektrik üretiminde çoğunlukla fosil kaynaklar kullanılmakta olup elektrik üretimine ilişkin kurulu gücün yüzde 5,7’si yenilenebilir enerji kaynaklarından, geri kalanı ise fosil kaynaklardan karşılanmaktadır. Bölgede çalışır halde 3 adet termik santral bulunmaktadır ve bu üç santral de Zonguldak ilinde olup 2022 yılında bölgenin toplam kurulu güç kapasitesi 3.640,9 MW, toplam üretim kapasitesi 19.990 GWh ve bölgenin toplam tüketim miktarı 2.561 GWh olarak kaydedilmiştir. Ayrıca Zonguldak ili elektrik üretiminin tüketime oranı bakımından Türkiye’de yüzde 1.512 oranla ilk sırada yer almaktadır. EPDK 2023 yılı verilerine göre Türkiye’nin elektrik üretiminin yüzde 6,0’sı, elektrik tüketiminin yüzde 1,0’i ve kurulu gücün yüzde 3,8’i Batı Karadeniz Bölgesi’ne aittir. Bölgedeki toplam elektrik üretiminin yüzde 94,6’sı Zonguldak’a, yüzde 4,5’i Karabük’e ve yüzde 0,4’ü Bartın’a aittir. Toplam elektrik kurulu gücünün ise yüzde 93,2’si Zonguldak, yüzde 5,5’i Karabük ve yüzde 1,2’si Bartın’da bulunmaktadır. Bölge illeri arasında elektrik tüketim verileri oransal olarak; yüzde 49,1 ile Zonguldak, yüzde 24,1 ile Karabük ve yüzde 26,8 ile Bartın şeklinde sıralanmaktadır. Bölgede yapılacak sanayi yatırımlarında enerjiye yakınlık enerji girdilerinin temininde önemli bir maliyet avantajı sağlayabilmektedir. 2022 yılında bölge illerinin enerji üretimindeki payı, kurulu gücü, üretim/tüketim oranı ile kurulu güç sıralamaları aşağıdaki şekilde gösterilmektedir.
2022 Yılında Bölgenin Elektrik Üretimindeki Payı (Yüzde) ve Türkiye Sıralaması 
Ana Akslara ve Metropollere Yakınlık; Batı Karadeniz Bölgesi, Türkiye’nin ana karayolu aksı olan İstanbul-Ankara otoyoluna bütün illerden ortalama 110 km. uzaklıkta olup en büyük metropollerden Türkiye’nin finans merkezi İstanbul’a 350 km, Türkiye’nin siyasi merkezi Ankara’ya 250 km. uzaklıktadır. Sanayi faaliyetlerinin yoğunlaştığı Marmara Bölgesine yakın olması ve sanayinin desantralizasyonu kapsamında sanayi faaliyetlerinin İstanbul’dan dışarıya kayma eğilimi düşünüldüğünde konumu itibariyle öne çıkmaktadır. Otomotiv sektörüne malzeme tedarik edebilecek Erdemir ve Kardemir gibi güçlü işletmelerin bölgede bulunması, sanayi parselinin ve yatırımların daha uygun maliyetlerle yapılabilmesi ile Filyos Vadisi Projesinin mevcudiyeti bölgeyi yüksek ve orta-yüksek teknolojili yatırımlar için uygun kılmaktadır.
Ulaşım ve Lojistik İmkânlarının Çeşitliliği; Rekabet için konum üstünlüğünün yanında ulaşım ağlarının çeşitliliği ve entegrasyonu da büyük önem taşımaktadır. Batı Karadeniz Bölgesinin en güçlü yönlerinden bir tanesi de tüm ulaşım modlarına sahip ulaşım alt yapısıdır. Batı Karadeniz Bölgesi, gerek Karadeniz’e kıyısının bulunması, gerekse Ankara ve İç Anadolu hinterlandına hitap etmesiyle önemli bir lojistik potansiyele sahiptir. Uluslararası niteliğe sahip olan ve yurt içi-yurt dışı uçuşların yapıldığı Çaycuma Havaalanı Zonguldak’a 54 km, Karabük’e 87 km ve Bartın’a 33 km uzaklıkta bulunarak illerinin orta noktası sayılabilecek ve ithalat ve ihracat imkânlarından da en üst seviyede faydalanılabilecek bir konuma sahiptir.
Entegre Demir-Çelik Tesisleri ve Ara Mamul Üreticileri; Batı Karadeniz Bölgesinde, Türkiye’nin en büyük entegre demir-çelik üreticilerinden Erdemir ve uzun mamul demir-çelik üreticilerinden Kardemir ile bu kuruluşlara tedarik sağlayan ve bu kuruluşlara bağlı olarak gelişen sanayi işletmeleri yoğun bir şekilde bulunmaktadır. Entegre demir-çelik tesislerinin, çelik servis merkezlerinin ve makine imalat sektörünün gelişmesine bağlı olarak bölge demir-çelik sektörünün en önemli noktalarından biri haline gelmiştir. Demir çelik sektöründe, başta inşaat ve otomotiv olmak üzere, boru, profil, dayanıklı tüketim eşyası, yakıt araç ve gereçleri imalatı, raylı sistemler, tarım araçları imalatı, teneke tüketicileri ile gemi inşa sektörüne yönelik üretim yapılmaktadır. Bu sektörlerdeki gelişmeler demir çelik sektörünü doğrudan etkilemekte, demir çelik sektöründe kaydedilen ilerlemeler de bu sektörleri etkilemektedir.
Yetişmiş ve Nitelikli İş Gücü; Batı Karadeniz Bölgesinde köklü demir çelik sanayii geçmişi nedeniyle çok sayıda kalifiye eleman bulunmaktadır. Sanayi faaliyetleri günümüz itibariyle hala ağırlıklı olarak madencilik ve demir-çelik endüstrisine dayanmaktadır. Demir-çelik sektörü ve buradaki işgücüne bağlı olarak bölgede tersanecilik sektörü de oldukça gelişmiştir. Yan sanayi ürünleri kapsamında yüksek katma değere sahip olan makine imalatı ve oto yan sanayi üretiminin bir kısmının bölgede yapılıyor olması bölge insanının sanayi sektöründeki bilgi ve tecrübe birikimini göstermektedir.
Batı Karadeniz Bölgesi Türkiye’nin ilk sanayileşmiş bölgelerinden biridir. Sanayi alanlarının illerin toplam alanlarındaki payı incelendiğinde Zonguldak yüzde 0,70 oran ile 14. sırada, Karabük yüzde 0,26 oran ile 35. sırada ve Bartın yüzde 0,14 oran ile 50. sırada yer almaktadır.
Bölgede bir adet serbest bölge bulunmakla birlikte henüz faaliyete başlamamıştır. Zonguldak’ın Çaycuma ilçesi sınırları içerisinde bulunan Filyos Serbest Bölgesi 1.044 hektar büyüklüğe sahiptir. Filyos Serbest Bölgesi’nin hemen güneyinde gelişme alanı olarak tanımlanmış 620 hektar büyüklüğe sahip bir alan da yer almaktadır.
Bölgede üç endüstri bölgesi yatırım alanı bulunmakta olup bu endüstri bölgeleri; 344 hektar büyüklüğe sahip Filyos Endüstri Bölgesi, 253 hektar büyüklüğe sahip TPAO Filyos Endüstri Bölgesi ve Eren Holding AŞ Zonguldak Özel Endüstri Bölgesi’dir. Filyos Endüstri Bölgesi’nde yatırım öncesi hazırlıklar devam etmektedir. Sakarya Gaz Sahasında doğal gazın bulunmasıyla Filyos Endüstri Bölgesi’nden ayrılarak Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına tahsis edilen TPAO Filyos Endüstri Bölgesi’nde ise Karadeniz’den çıkarılmakta olan doğal gaza ilişkin gaz alım ve işleme tesisi kurulum çalışmaları sürdürülmektedir. Eren Holding AŞ Zonguldak Özel Endüstri Bölgesi ise 176,53 hektar alana sahip olup 7 Aralık 2023 tarihli ve 32392 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan kararla endüstri bölgesi olduğu ilan edilmiştir.
Bölgede toplam büyüklüğü 920 hektara ulaşan, 269 parselde toplam 171 işletmenin ve 15.339 çalışanın yer aldığı aktif 5 karma OSB bulunmaktadır. Bunlar Kdz. Ereğli OSB, Alaplı OSB, Çaycuma OSB, Karabük OSB ve Bartın OSB’dir. Bartın ve Çaycuma OSB’ye yönelik genişletme çalışmaları devam etmektedir.
Bununla birlikte yasal süreci tamamlanan, altyapı yatırımları devam eden veya yer tahsis ve tespit işlemleri yapılan projeler de bulunmaktadır. Toplam büyüklüğü 456 hektara ulaşan bu projelerden; Zonguldak Çaycuma Tarıma Dayalı İhtisas OSB’nin altyapı yatırımları tamamlanmış olup, Eskipazar OSB’nin altyapı uygulama proje süreci tamamlanma safhasındadır. Yaklaşık 65 hektar büyüklüğündeki Gökçebey karma OSB’nin ise yer tespit işlemleri tamamlanmış, kuruluş protokolü Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca onaylanarak tüzel kişilik kazanmıştır.
Bunlara ek olarak bölgeye yeni OSB alanları kazandırılmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir. Ereğli II. OSB projesinin geliştirilmesi, Çaycuma Tarıma Dayalı İhtisas OSB’nin ikinci etap çalışmalarına başlanması, Bartın’da tarıma dayalı ihtisas OSB kurulması, Yenice’de mobilya ve orman ürünleri alanında OSB kurulması, Çaycuma-Saltukova OSB ve Abdipaşa OSB kurulmasına yönelik girişimler mevcuttur. Ayrıca henüz somut bir gelişme olmasa da Alaplı’da mevcut sanayi tesislerinin bulunduğu alanda bir ıslah OSB kurulması yönünde geçmiş yıllarda çabalar olmuştur.
Bölgede yatırım ortamını etkileyen diğer unsurlar ise teknoloji geliştirme bölgeleri, Ar-Ge, tasarım ve inovasyon merkezleridir. Ayrıca ulaşım ve lojistik imkânları, kara yolu, demir yolu, hava yolu ve liman imkânları yatırım ekosisteminin önemli parçalarını oluşturmaktadır. Aşağıdaki şekilde bölgenin yatırım ortamını gösteren bir harita yer almaktadır.
Bölgenin Yatırım Ortamı
Türkiye'de sanayinin rekabet gücünün arttırılması, verimliliğinin yükseltilmesi, yüksek katma değerli ve ileri teknoloji ürünlerin üretilmesi amacıyla çalışmalar yapılmaktadır. Bu maksatla üretime ve ticarete yönelik uygun fiziki altyapı ve imkânlar oluşturulmaya başlanmıştır. Türkiye'nin ilk mega endüstri bölgesi olan Filyos Endüstri Bölgesi, güneyindeki Filyos Serbest Bölgesi ve Türkiye'nin en büyük limanlarından biri olan Filyos Limanı da Filyos Yatırım Havzası'nda yer alan ve Türkiye’nin önemle üzerinde durduğu ulusal bir yatırım projesidir. Projeyle birlikte yeni taşımacılık koridorları oluşturulması, İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın trafik yükünün azaltılması, nitelikli üretimin arttırılması, ulusal ve uluslararası taşımacılık ve ticaretin geliştirilmesi planlanmaktadır. İçerisinde Filyos Limanı, Filyos Endüstri Bölgesi, Filyos Serbest Bölgesi ve Serbest Bölge Gelişme Alanı'nı barındıran bu yatırım havzası Filyos Vadisi Projesi olarak adlandırılmaktadır.
Filyos Limanı: Türkiye Karadeniz’e komşu ülkeler arasında en uzun kıyı şeridine sahip ülke konumundadır. Karadeniz kıyısında yer alan Filyos Limanı 25 milyon ton/yıl kapasiteye sahip olmakla birlikte geniş bir hinterland alanına sahiptir. Filyos Limanı bölgede önde gelen sanayilerin ve yan ürünlerinin ihracatına yönelik önemli bir ulaşım ağı oluşturmaktadır. Başta Karadeniz Havzası ve Doğu Avrupa ülkeleri olmak üzere ülkenin ulusal ve uluslararası ticareti açısından Filyos Limanı büyük bir öneme sahiptir. Filyos Limanı konteyner, dökme yük ve kuru yükleri elleçlemek üzere gerekli liman tesislerini bünyesinde barındırmaktadır. Bununla birlikte, Karadeniz açıklarında doğal gaz rezervlerinin bulunması ve Filyos Limanı’na yakın bir lokasyonda karaya çıkarılması nedeniyle liman kullanımı geçici olarak Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’na (TPAO) verilmiştir. Bu durum liman projesinin tamamlanmasını bekleyen bölge sanayisi için belirsizliğe yol açmıştır. Bu sebeple bölgede deniz yolu taşımacılığını olanaklı hale getirebilecek ilave büyük bir liman veya mevcut limanda güvenli bir alan yaratılarak sanayinin hizmetine sunulması gibi çözümlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bununla birlikte limanın ana yollara ve arterlere ulaşım bağlantılarının da iyileştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca bölgede yer alan düzenli sanayi alanlarının demir yolu ulaşım ağına bağlantısının sağlanması da oldukça önemlidir. Filyos Limanı, serbest bölge ve endüstri bölgesi yatırımlarıyla birlikte bölgeye gelecek yatırımları tamamlar niteliktedir.
Filyos Endüstri Bölgesi: Endüstri bölgeleri, gerekli altyapı hizmetleri ile donatılarak sanayi için tahsis edilen özel üretim bölgeleridir. Bu bölgelerde daha büyük ölçekli entegre yatırımların yer alması hedeflenmektedir. Filyos Endüstri Bölgesi olarak tanımlanan 344 hektarlık alanda yönetici şirketi olan Tosyalı Holding tarafından gübre fabrikası yatırımı planlanmaktadır.
Filyos Serbest Bölgesi: Filyos Endüstri Bölgesi'nin hemen güneyinde yer alan ve Zonguldak Havalimanı'nın yanından geçerek Çaycuma ilçe merkezine doğru uzanan 1.166 hektar büyüklüğünde bir bölgedir. Çaycuma ilçesinin hemen güneyinde ise Ankara-Zonguldak yoluna kadar uzanan ve 620 hektar büyüklüğünde olan "Serbest Bölge Gelişme Alanı" bulunmaktadır. Serbest Bölgeler, gümrük bölgelerinin kapsamları dışında konumlandırılan özel alanlardır. Bu bölgeler, ihracat odaklı yatırımların sayısını artırmak üzere tasarlanmıştır. Serbest bölgelerin başlıca avantajı ve sağladığı kolaylıklar bu bölgede yapılacak yatırımlar için önemli bir katma değer yaratmaktadır.
Filyos Vadisi Projesi
