2024-2028 dönemini kapsayan 5 yıllık plan olarak TR81 Batı Karadeniz Bölge Planı hazırlanmıştır. Bununla birlikte bölge planının etkin bir şekilde hayata geçirilmesi ve uygulanması amacıyla yerel paydaşlar ile iş birliği içerisinde Sonuç Odaklı Programlar (SOP) oluşturmuştur. Sonuç Odaklı Programlar; stratejik olarak belirlenmiş kalkınma hedeflerini yakalamak üzere, belirli bir sektör, tema veya mekânda kalkınma sonuçları elde etmek amacıyla alt program, tedbir, proje ve faaliyetleri içeren, nitelikli analize dayanan, ölçülebilir sonuç ve çıktı hedefleri olan orta vadeli programlardır. Ajansımız 2024-2026 yıllarını kapsayacak şekilde; bölgenin ekoturizm ve doğa sporlarının geliştirilmesine yönelik olarak “Ekoturizm ve Doğa Sporlarının Geliştirilmesi Sonuç Odaklı Programı” nı (Turizm SOP), başta imalat sanayi olmak üzere bölgenin ekonomik sektörlerinde yenilikçilik ve rekabetçiliğin geliştirilmesine yönelik olarak “Yenilikçi Dönüşüm Sonuç Odaklı Programı” nı (Yenilik SOP) ve bölgede nitelikli mesleki eğitim ve gelişimin sağlanması ve girişimciliğin geliştirilmesine yönelik olarak da “Mesleki Gelişim Sonuç Odaklı Programı” nı (Meslek SOP) oluşturmuştur.
Mesleki Gelişim Sonuç Odaklı Programı (MESLEK SOP)
Batı Karadeniz bölgesindeki sanayi faaliyetleri ağırlıklı olarak madencilik ve demir-çelik endüstrisine dayanmakla birlikte, günümüzde farklı sektör ve alanlarda da bölgede önemli yatırım ve girişimler hayata geçirilmeye başlanmıştır. Bölgede genç işsizlik oranı oldukça yüksektir ve bölge işsizlerinin yaklaşık yüzde 30’a yakınını gençler oluşturmaktadır. İşsizlik oranı 2022 yılında genç nüfusta 15-19 yaş grubunda yüzde 24,4; 20-24 yaş grubunda ise yüzde 30,8’dir. 25-35 yaş grubunda yüzde 13,7; 35-54 yaş grubunda yüzde 9,1; 55 yaş ve üzeri grupta yüzde 3 oranıyla genç gruba göre daha düşük gerçekleşmiştir.
Batı Karadeniz Bölgesi, 15-24 yaş grubu işsizlik oranıyla özel bir müdahale alanı olarak göze çarpmaktadır. Bu yaş grubunda bölgedeki işsizlik oranı 26 Düzey 2 Bölgesi arasında en yüksek orana sahiptir. Aynı yaş grubundaki kadın işsizlik oranı ise Türkiye’deki en yüksek ikinci orandır.
2008-2022 dönemlerinde Batı Karadeniz Bölgesi’ne ait net göç hızına ilişkin değerler incelendiğinde genel olarak göç veren bir bölge görünümünde olduğu da görülmektedir. Bu durum istihdama katkı sağlayabilecek beşeri sermayeyi güçlendirme çalışmaları ile girişimcilik kültürünün yaygınlaştırılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Mesleki Gelişim Sonuç Odaklı Programı'nın genel amacı bölgenin potansiyelleri ve mesleki eğitimdeki fırsatlar dikkate alınarak kadınlarla gençlerin geleceğin mesleklerine hazırlanması ve bölgede girişimcilik ile sosyal girişimciliğin geliştirilmesidir. Bu kapsamda;
- Girişimcilik ekosisteminin geliştirilerek gençlerin ve kadınların nitelikli meslekler kazanması, sosyoekonomik hayata entegrasyonun sağlanması, ilgili alanlarda faaliyet gösteren Sivil Toplum Kuruluşları (STK) ve Kooperatiflerin güçlendirilmesi,
- Dijital teknolojiler alanında eğitim ve girişimcilik kapasitesinin sürdürülebilir hale getirilmesi, ulusal ve uluslararası ağların geliştirilmesi
amaçlarına yönelik çalışmalar planlanmaktadır. Program kapsamında belirlenen özel amaçlar ise aşağıda verilmiştir:
Özel Amaç 1 - Nitelikli Mesleklerde Kadın ve Genç İstihdamının Sağlanması
Bu kapsamda bölgede nitelikli istihdam talebinin analizi/tespitinin yapılması, istihdama yönelik eğitimler ve beceri geliştirme eğitimlerinin düzenlenmesi, mesleki eğitimler yoluyla kadın ve genç istihdamının artırılması, istihdam sağlayıcı projelerin ve istihdam odaklı gençlik merkezlerinin teşvik edilmesi, tesislerin kurulması/güçlendirilmesi, tecrübe paylaşımları ve benzeri etkinliklerle iş deneyiminin geliştirilmesi ve kırsal girişimciliğin ve nitelikli tarımsal faaliyetlerin teşvik edilmesi hedeflenmektedir.
Özel Amaç 2 - Dijital Teknolojiler Alanında Eğitim ve Kapasite Geliştirme Faaliyetlerinin Sürdürülebilir Hale Getirilmesi
Bu kapsamda Kalkınma Ajansları Siber Vatan Programının koordinasyonun etkin olarak yürütülmesi, Kalkınma Ajansları Siber Vatan Bootcamp, Siber Vatan Teamscamp, Siber Vatan Hackathon, CTF gibi etkinliklerin sürdürülebilirliğinin sağlanması, Dijital Teknolojiler Beceri Geliştirme Programı geliştirilmesi, Savunma Sanayi Yapay Zeka Platformu gibi ağlarla ilişkilerin kurulması/ güçlendirilmesi, siber güvenlikte uluslararası iş birlikleri kurulması/geliştirilmesi (Siber Vatan Azerbaycan Programı vb.) ve siber güvenlik danışmanlık hizmeti sağlanması hedeflenmektedir.
Özel Amaç 3 - Dijital Teknolojiler Alanında Bölgesel, Ulusal ve Uluslararası İş Birliklerinin Geliştirilmesi ve Özel Sektör Yatırımlarının Bölgeye Çekilmesi
Bu kapsamda dijital teknolojiler alanında (siber güvenlik, grafik tasarım, yazılım, robotik sistemler, yapay zeka, nesnelerin interneti vb.) iş gücü ihtiyaç analizi yapılması, dijital teknolojiler alanında farkındalık oluşturulması (siber vatan vizyon buluşmaları, siber güvenlik etkinlikleri, dijital kariyer basamakları tanıtım faaliyetleri) ve dijital teknolojiler yetenek taraması yapılması, grafik tasarım, yazılım, siber güvenlik, yapay zeka, nesnelerin interneti, robotik sistemler gibi alanlarda eğitim müfredatlarının oluşturulması, teknik kapasite geliştirilmesi ve istihdamın artırılması, Siber Vatan Yetkinlik Merkezlerinin kurulması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması hedeflenmektedir.
Özel Amaç 4 - Teknoloji Odaklı Girişimciliğin Geliştirilmesi
Bu kapsamda Siber Vatan Girişim Geliştirme Programı gibi programların (girişimcilik eğitimleri, girişim fikri/ürünleri yarışmaları, mentorler, finansman vb.) uygulanması ve Siber Vatan Girişim Geliştirme Programı’nın diğer dijital alanlara yayılması ve girişimci adaylarının Ajansın (ve networkünün) sağladığı imkânlardan yararlandırılması hedeflenmektedir.
Özel Amaç 5 - Girişimcilik/Sosyal Girişimcilik Ekosisteminin Geliştirilmesi
Bu kapsamda girişimcilik/sosyal girişimcilik alanında faaliyet gösterecek paydaşlarla (üniversiteler, STO’lar, ESOB’lar, İş adamı dernekleri, KOSGEB vb) iş birliği platformlarının oluşturulması, kadınlar, çocuklar, gençler ve STK’lar başta olmak üzere, bölgede girişimcilik/sosyal girişimcilik kültürünün ve farkındalığının artırılması, girişimci adayları, mentor havuzları ve finansmana erişim kanallarının geliştirilmesi, girişimcilik/sosyal girişimcilik alanında arayüz ve mekânsal ortamların oluşturulması/geliştirilmesi (girişim merkezi, sosyal girişim merkezi, İŞGEM vb.) ve başta kadın kooperatifleri olmak üzere kooperatifçiliğin teşvik edilmesi kurumsallaşma, marka yönetimi, pazarlama, e-ticaret vb. geliştirilmesi, rekabetçiliklerinin artırılması hedeflenmektedir.
Ekoturizmin ve Doğa Sporlarının Geliştirilmesi Sonuç Odaklı Programı (TURİZM SOP)
Batı Karadeniz Bölgesi illerinde turizm rekabetçi sektörlerden biridir ve her yıl gelişimini sürdürmektedir. Ajans tarafından hazırlanan Batı Karadeniz Bölgesi Turizm Master Planı raporunda bölgenin doğa ve kültür turizmi alt temalarında daha güçlü olduğu tespit edilmiştir. Yine Ajans tarafından hazırlanan Turizm Tanıtım ve Pazarlama Stratejisinde turizmin çeşitlendirilmesi için doğa turizmi, kırsal turizm, aktivite ve spor turizmi, kültürel turizm gibi deneyimsel alternatiflerin geliştirilmesine vurgu yapılmıştır.
Doğal ve kültürel varlıklar ile deneyime dayalı sportif faaliyetler (trekking, bisiklet, oryantiring, kayak, dağcılık, off road, kanyoning, su sporları vb.) geliştirildiğinde bölge turizminde önemli bir ivme yakalanabileceği öngörülmektedir. Bu doğrultuda söz konusu alanların koruma-kullanma dengesi gözetilerek turizme sunulması planlanmaktadır. Batı Karadeniz Bölgesinde benzer potansiyelleri barındıran Düzce, Bolu, Kastamonu, Çankırı ile turizm koridorları ve destinasyonları oluşturma ile alternatif rotalar hazırlama çalışmaları sonucunda bölgenin hedef kitlesi olan büyükşehirlerden ve çevre illerden daha fazla harcama eğilimi olan bir turist kitlesinin bölgemize gelebileceği değerlendirilmektedir.
Tüm bu gerekçeler ve planlamalarla Turizm SOP doğal ve kültürel varlıkların korunması, yaşatılması ve turizme kazandırılması, doğa ve kültür turizminin desteklenmesine yönelik altyapıların geliştirilmesi, turistik destinasyonlarda destek hizmetlerinin geliştirilerek markalaşma ve tanıtım çalışmaları ile Batı Karadeniz destinasyonunun deneyim turizmine yönelik güçlendirilmesine odaklanmaktadır.
Ekoturizm ve Doğa Sporlarının Geliştirilmesi Sonuç Odaklı Programının (TURİZM SOP) genel amacı mevcut turizm faaliyetlerinin ekoturizm potansiyeliyle bütünleştirilmesi, doğa dostu turizm çalışmalarıyla yerel kalkınmanın sağlanması, turizmin bölge geneline yaygınlaştırılması ve doğa sporlarıyla deneyimsel boyutunun güçlendirilmesidir. Böylece turizm belirli ilçeler, bölgeler veya sezonla sınırlı kalmayıp tüm coğrafyaya yaygınlaştırılmış olacaktır. Bölgenin doğa ve kültür turizmi potansiyeli bütünleştirilerek, turizmin bölge genelindeki ekonomik büyümeye katkısı arttırılacaktır. Bu çerçevede program dâhilinde doğa sporları, ekoturizm ve çevre dostu etkinlikler teşvik edilerek bölgenin turizm profili genişletilecek ve turizm çeşitliliği artacak, güçlü doğasıyla bölge ekoturizmde marka bölgelerden biri haline gelebilecektir. Program kapsamında belirlenen özel amaçlar ise aşağıda verilmiştir:
Özel Amaç 1 - Ekoturizme ve doğa sporlarına uygun alan ve rotaların oluşturulması
Bu kapsamda yeni alt yapı ve üst yapılar ile alternatif konaklama imkânları oluşturularak mevcut alt yapı ve tesislerin iyileştirilmesi ve ziyaret noktalarının entegrasyonu sağlanarak, rotaların oluşturulup geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Özel Amaç 2 - Doğa sporları ve ekoturizme uygun etkinlikler ile deneyimlerin geliştirilmesi
Bu kapsamda paydaş farkındalığı arttırılarak kapasite gelişiminin desteklenmesi, etkinlik ve deneyim imkânlarının geliştirilmesi, ortaklıklar geliştirilerek ve iş birliklerinin güçlendirilmesi hedeflenmektedir.
Özel Amaç 3 - Destinasyon yönetimi, tanıtım ve markalaşma çalışmalarıyla bölgenin ekoturizmde marka değerinin güçlendirilmesi
Bu kapsamda sürdürülebilir destinasyon yönetimine geçişin desteklenmesi, Tanıtım ve pazarlama çalışmalarıyla bölge ve alt destinasyonların tanınırlığının artırılması, bölgenin ve alt destinasyonların marka değerinin güçlendirilmesi hedeflenmektedir.
Yenilikçi Dönüşüm Sonuç Odaklı Programı (YENİLİK SOP)
Günümüzde, hızla değişen teknolojik, ekonomik ve çevresel faktörler, planlama süreçlerinde yenilikçiliğin ele alınmasını kaçınılmaz hale getirmektedir. Yenilikçi dönüşümle yerel kaynakların ve potansiyellerin harekete geçirilmesi ve ekonomik, sosyal ve kültürel dinamiklerin aktif şekilde kullanılması hedeflenmektedir. Yenilikçi dönüşüm hedefinde yerel iş birliği, yaratıcı endüstrilerin teşvik edilmesi, teknolojik inovasyonun desteklenmesi, eğitim ve beceri geliştirme olanaklarının sağlanması ve çevre hassasiyetinin gözetilmesi gibi unsurlar yer almaktadır.
Ülkemizde ekonomik büyüme, kalkınma ve rekabet gücünü artırma hedefleri doğrultusunda planlamalar yapılmakta ve bu kapsamda önemli adımlar atılmaktadır. Politika yapıcılar, ekonomik büyüme, kalkınma ve rekabet gücünü artırma hedefleri doğrultusunda farklı politika ve stratejiler benimsemektedir. Bu aşamada sadece ekonomik büyüme değil, aynı zamanda yaşam kalitesini artırma, istihdam olanaklarını genişletme ve toplumsal refahı yükseltme ve çevresel sürdürülebilirliği sağlama gibi amaçlar benimsenmelidir. Bu çerçevede, bölgesel özellikler ve dinamikler göz önünde bulundurularak özelleştirilmiş politika ve stratejilerin geliştirilmesi de önem arz etmektedir.
Bölgeler arası gelişmişlik farkları sebebiyle bazı bölgeler hızla gelişirken, bazı bölgelerde gelişime ihtiyaç duyulmaktadır. Çünkü bölgesel düzeyde oluşan bu farklılıklar, ülkenin genel ekonomik istikrarını etkilemektedir. Ayrıca, sadece bölgesel gelişmişlik farklarının ele alınması ile değil ekonomik büyümenin çevresel sürdürülebilirlikle dengelemesi de önemlidir. Geleneksel üretim yöntemlerinin çevresel etkileri, doğal kaynakların tükenmesi ve çevre kirliliği gibi önemli sorunlar toplumları beklemektedir. Bu bağlamda, yeşil teknolojilere ve sürdürülebilir üretim yöntemlerine yönelmek, hem ekonomik büyümeyi desteklemek hem de çevreyi korumak adına önemlidir.
Rekabetçi sektörlerde üzerinde durulması gereken diğer bir husus ise teknolojik dönüşümün hızı olarak ifade edilebilir. Günümüzde ekonomik başarı için bu hızı yakalamak kritik bir faktördür. Bu hıza ayak uyduramayan sektörler ve işletmeler rekabet gücünü kaybedebilmektedir. Bu kapsamda otomasyon ve dijitalleşme gibi iş yapış şekillerini kökten değiştiren unsurlara yönelik planlama yapılması ve faaliyetler yürütülmesi zorunlu hale gelmiştir. Buna bağlı olarak iş gücü becerilerinin güncellenmesi ve geliştirilmesi de zorunlu hale gelmiştir.
Yenilikçi Dönüşüm Sonuç Odaklı Programı'nın genel amacı bölgede rekabetçi sektörlerin teknolojik, dijital, yeşil ve kurumsal dönüşümlerine ivme kazandırarak yenilikçiliğe dayalı gelişimlerini desteklemektir. Program kapsamında belirlenen özel amaçlar ise aşağıda verilmiştir:
Özel Amaç 1: Yenilikçilik Ekosisteminin ve Dönüşüm Altyapısının Geliştirilmesi
Bu kapsamnda alt bölgeleri ve öne çıkan sektörleri dikkate alan bir yaklaşımla bölgenin yenilikçilik ve rekabetçilik analizlerinin yapılması /güncellenmesi dijitalleşme, dijital dönüşüm, teknolojik dönüşüm ve yeşil dönüşüm yol haritalarının oluşturulması/ güncellenmesi, bölgede Ar-Ge, tasarım, mükemmeliyet, yetkinlik, inovasyon ve benzeri alanlarda hizmet veren kamu kurumları ve özel kuruluşların kurulması/geliştirilmesi ve kamu, üniversite, teknopark ve özel sektör arasında iş birliği oluşturarak/geliştirerek yenilik ve sürdürülebilirlik alanlarında platformların oluşturulması/geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Özel Amaç 2: Özel Sektörün Yenilikçilik Kapasitesinin Geliştirilmesi
Bu kapsamda öncelikli sektörlerin verimliliğinin/ürünlerinin katma değerini artıracak altyapı ve teknoloji yatırımlarının/çalışmalarının desteklenmesi, yalın üretim, yenilikçilik, kurumsallaşma, dijitalleşme, dijital dönüşüm uygulamaları gibi faaliyetlerinin teşvik edilmesi, öncelikli sektörlerin yenilikçilik ve Ar-Ge faaliyetlerini destekleyerek, markalaşma, patent, tasarım ve faydalı model alanlarını da içeren yeni ürün ve süreç geliştirmelerinin teşvik edilmesi, yeşil dönüşüm kapsamında döngüsel ekonomi, endüstriyel simbiyoz gibi yaklaşımları destekleyerek yeşil üretim yöntemleri ve enerji verimliliği uygulamalarının (karbon salınımını azaltma, sıfır atık, yenilenebilir enerji, enerji verimliliği gibi uygulamaları) teşvik edilmesi ve yenilikçilik ve dönüşümler için firmaların ihtiyaçlarına uygun nitelikli insan kaynağının geliştirilmesi amacıyla eğitim programlarının düzenlenmesi hedeflenmektedir.
Özel Amaç 3: Uluslararasılaşmanın Geliştirilmesi
Bu kapsamda bölgedeki yenilikçi ve katma değerli imalat ürünlerinin dış pazarda rekabet edebilirliğini artırmak için firmaların kapasitelerinin geliştirilmesi, pazar analizleri /ticari istihbarat çalışmaları yoluyla uluslararası pazarların tespiti ve bu alanda özel sektöre rehberlik edilmesi ve uluslararası iş birliklerini ve iş ağları güçlendirilerek yeni pazarlara erişimin kolaylaştırılması hedeflenmektedir.
